Tổ chức lễ Thượng Thọ là một trong những tập quán tốt đẹp, lâu đời của người Việt. Theo truyền thống của người Việt, vào dịp đầu năm, đón xuân mới, người ta thường tổ chức khao thượng thọ (thường là vào dịp Tết Nguyên Đán – khoảng mồng Hai Tết). Lễ mừng Thượng Thọ được tổ chức trong gia đình (hoặc dòng tộc, gia tộc). Trong ngày lễ này, không thể thiếu được một bài cúng ngày Lễ Thượng Thọ để tổ tiên sẽ che chở cho người được tổ chức Thượng Thọ có một sức khỏe dồi dào và sống lâu với con cháu lâu hơn nữa. Bài viết của chúng tôi sẽ nêu rõ về ý nghĩa, cách chuẩn bị, nghi lễ và nội dung bài Văn khấn lễ Thượng Thọ.
Ý nghĩa Lễ Thượng Thọ
Lễ mừng Thượng Thọ là lễ mừng thọ dành cho các cụ già có độ tuổi từ 80 tuổi trở lên (những người được xem là sống lâu) do con cháu của họ tổ chức đồng thời đây cũng là lễ mừng của con cháu vì theo quan niệm đạo đức và tôn giáo thì cha mẹ có sống lâu thì con cháu mới được phụng dưỡng hay thể hiện đạo hiếu của mình. Lễ này không chỉ đơn thuần được tổ chức để đánh dấu một mốc quan trọng trong cuộc đời của ôn g, bà, cha, mẹ trong gia đình mà còn thể hiện được đạo lý làm con, thể hiện được sự biết ơn của con cháu đối với ông, bà, cha, mẹ của mình.
Chuẩn bị cho Lễ Thượng Thọ
Trong ngày lễ mừng Thượng Thọ, gia chủ sẽ phải có mâm lễ bao gồm: Hương hoa, quả, vàng mã cùng lễ mặn gà xôi hoặc lễ tam sinh (lợn, bò, dê), bên cạnh việc sửa lễ để cáo Gia tiên còn đem ra đình lễ Thần, gọi là bái tạ Thần Hưu (tạ ơn Thánh Thần đã phù hộ cho cha mẹ, ông bà được sống lâu). Mâm cỗ sang trọng hay đơn giản tùy vào tấm lòng thành và điều kiện của con cháu, tuy nhiên cũng giống như những tục lệ cúng, giỗ của người Việt thì mâm cỗ cần phải có các thành phần như xôi, chè, trà, rượu, hoa quả như: chuối, cau, trầu,…Các món cúng như gà, thịt heo, chả,…hoặc heo quay nguyên con, bánh sinh nhật, đào (nếu có điều kiện).
Nghi lễ:
Trong lễ Thượng Thọ, cha mẹ, ông bà trong y phục trang trọng, thường là y phục khăn đóng, hài (trang phục có màu đồng nhất trong trường hợp làm lễ Thượng Thọ cho hai người, có màu đỏ hoặc màu vàng) ngồi trên sập kê giữa nhà, hoặc ngồi trước bàn thờ, linh vị hay nơi sang trọng nhất trong nhà như gian chính, là những nơi trung tâm… Lần lượt con cháu sẽ đến kính cẩn dâng rượu (thọ) và đào (tiên) cũng càng thức quả ngon tươi khác, rồi lễ bái thành khẩn cha mẹ, ông bà sau đó mời các cụ dự tiệc mừng. Trong lễ này, ngoài con cháu trong nội bộ gia đình, còn có họ hàng nội ngoại gần xa, bạn bè cố hữu, lân gia và khách mời đến chúc mừng, chung vui cùng niềm hạnh phúc của các cụ và con cháu. Tiếp đến là phần dâng quà tặng thượng thọ cho các cụ của con cháu, khách mời. Bạn có thể tham khảo những món quà mừng thọ ý nghĩa được các nghệ nhân Karalux chế tác tinh xảo.
Lúc lễ thì cha mẹ, ông bà ăn mặc đẹp và ngồi trên ghế đặt chính giữa, con cháu lần lượt tế tự lễ bái. Con cái dâng lễ thì mỗi người dâng một chén rượu mừng thọ hoặc có thể nâng một làn quả đào gọi là bàn đào chúc thọ. Con cháu lễ bái xong rồi tổ chức cỗ bàn ăn mừng có thể mời hàng xóm cũng như khách khứa đến dự. Khách đem lễ vật đến mừng và chứng kiến sự hạnh phúc của cụ và sự hiếu thảo của con cháu. Họ hàng cũng có lời chúc mừng. Hai bên nhà có thể treo những câu đối hay đại tự để mừng cụ. Có nhà còn mời ca nhi tới để ngâm thơ và ca hát.
Văn khấn cúng lễ Thượng Thọ
Trong ngày tổ chức lễ Thượng Thọ cho ông bà, bố mẹ, gia chủ sẽ sửa soạn mâm lễ tạ hơn thần thánh đã phù hộ độ trì cho ông bà bố mẹ sống lâu, vạn thọ. Dưới đây là một bài Văn khấn cũng lễ Thượng Thọ mà bạn có thể tham khảo:
Nam Mô A Di Đà Phật!
Nam Mô A Di Đà Phật!
Nam Mô A Di Đà Phật!
Con lạy chín phương Trời, mười phương Phật, Chư Phật mười phương.
Hôm nay ngày …. tháng …. năm .… Tức ngày… tháng… năm…..
Tại (địa chỉ): …………………………….
Hậu duệ tôn là: ………… quỳ trước linh vị ….. (đọc linh vị của Thủy Tổ, Tiên Tổ được liệt thờ trong nhà thờ họ)
Kính cẩn lạy tâu rằng:
Cúi nghĩ: tuổi tác tự Trời Phật ban cho
Hình hài nhờ Tổ Tiên mới có
Nay: Toàn dân hớn hở đón xuân sang
Tín chủ mừng vui làm lễ thọ
Yết cáo chư vị Thần Linh
Kính lạy miếu đường Tiên Tổ
Xin rộng lòng nhân
Nguyện vun trồng đức độ
Mong sao ngày tháng mãi bền lâu
Ước gốc cành thê củng cố
Tưởng niệm công đức ngày xưa
Gọi chút hương khói lễ nhỏ
Ngẩng trông chứng giám tấc thành
Cúi xin phù trì bảo hộ
Mong Tiên linh khơi rộng mạch Trường sinh
Cho hậu duệ leo lên thềm Thượng thọ
Trên Thiên tào tăng niên kỷ lâu dài, như rùa hạc vô cương
Dưới Hải ốc tươi phúc lộc dồi dào, như suối nguồn bất hủ.
Khấn đầu cúi lạy Thần linh, tiên tổ thượng hưởng!
Nam Mô A Di Đà Phật!
Nam Mô A Di Đà Phật!
Nam Mô A Di Đà Phật!