Ý nghĩa bức tranh đám cưới chuột của làng tranh dân gian Đông Hồ

Tranh Đông Hồ là một trong những loại tranh nổi tiếng không chỉ trong nước mà còn được rất nhiều du khách nước ngoài tìm về để thăm quan. Tranh Đông Hồ được xếp vào một trong những di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia với các tác phẩm nghệ thuật nhân văn sâu sắc như: Đám cưới chuột, tranh Nhân nghĩa, tranh Vinh Hoa, tranh Lợn ỷ có xoáy Âm dương, tranh “Đàn gà” hoặc “Sân gà”,… Có thể nói Tranh Đám cưới chuột là một bức tranh mang nhiều ngụ ý sâu sắc nhất và tạo ấn tượng mạnh nhất. Để giải mã ý tranh đám cưới chuột như nào thì mới các bạn đọc tìm hiểu đôi nét về làng tranh Đông Hồ.

>> Những mẫu tượng chuột phong thủy đẹp

Bức tranh đám cưới chuột nổi tiếng được trưng bày tại triển lãm tranh Đông Hồ xưa và nay (Nguồn: VNexpress)

Làng tranh Đông Hồ xưa và nay

Làng Đông Hồ xưa kia còn có tên làng Mái, nay thuộc xã Song Hồ, huyện Thuận Thành, Bắc Ninh, vốn nổi tiếng với nghề làm tranh khắc gỗ dân gian – một dòng tranh dân gian Việt Nam. Tranh Đông Hồ chủ yếu bán nhiều vào dịp Tết Nguyên đán, người dân mua về treo tường để trang trí nhà cửa chơi Tết. Người dân Đông Hồ sản xuất tranh bằng phương pháp thủ công từ việc làm giấy đến các bản khắc từ thế kỷ 16 và đến nay vẫn giữ được truyền thống này.

Ngày nay, tranh Đông Hồ vẫn được xem là một trong những loại tranh quý nhưng hậu duệ tranh Đông Hồ không có nhiều chỉ còn hai nhà làm tranh, đó là gia đình cố nghệ nhân Nguyễn Hữu Sam và Nguyễn Đăng Chế vẫn theo nghề truyền thống. Hiện tại, khách thăm quan có thể đến khu nhà cổ dành riêng để trưng bày các mẫu tranh Đông Hồ của nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế để tìm hiểu, tham quan hoặc đặt mua tranh Đông Hồ.

Giải mã tranh đám cưới chuột

Tranh đám cưới chuột cho tới nay vẫn luôn là một trong những giá trị văn hóa được người đời gìn giữ và ưa chuộng. Chỉ với bối cảnh là một đám cưới chuột giản dị, mang đậm bản sắc dân tộc. Nhưng đâu đó, người xem lại có thể trải nghiệm và suy ngẫm ra biết bao ẩn ý sâu xa đằng sau những hình vẽ sinh động.

Tại sao mèo, chuột là những động vật lại có thể tổ chức một đám cưới có đầy đủ người đưa kẻ đón? Các nghệ nhân dân tranh Đông hồ đã nhân hóa hình ảnh chú chuột tổ chức đám cưới để lấy vợ. Phong tục cưới xin là phải dâng lễ vật cho nhà gái. Vậy trong tranh nếu thực sự có đám cưới chuột xảy ra cô dâu là cô dâu chuột vậy lễ vật được dâng tạ thì người nhận phải là một nhân vật chuột. Vậy tại sao lại là mèo?

Bức tranh không có chú thích gì nhưng nhìn vào ai cũng nhận thấy thâm ý của nghệ nhân dân gian. Chuột ranh ma, tinh quái, đa nghi luôn cảnh giác với loại mèo, kẻ thù không đội trời chung, lại hóm hỉnh châm biếm mèo tham của hối lộ mà quên nhiệm vụ là diệt chuột.

Bức tranh được chia làm hai phần với 12 con chuột và một con mèo. Tầng trên là cảnh chuột dâng lễ cho mèo với bốn con chuột, con đi đầu hai tay dâng lên một con chim, cong người, đuôi gập lại trông vẻ sợ sệt. Con thứ hai xách một con cá đang tiến theo sau, mắt nhìn con mèo vẻ khép nép sợ sệt không kém gì con đầu. Hai con đi cuối thổi kèn nhưng ở tư thế đề phòng bất trắc, khi có chuyện là “vọt” nhanh.

Tầng dưới là cảnh đón dâu với tám con chuột. Dẫn đầu là con chuột đực, đầu đội mũ cánh chuồn, mình mặc áo thụng xanh, chân đi hia, ngồi trên lưng con ngựa hồng, quay nhìn về sau vẻ mặt vênh lên tự đắc vì đỗ tiến sĩ vinh qui lại được cưới vợ đẹp. Theo hầu phía sau là một con chuột đen cầm lọng và một con chuột khoang nửa đen nửa trắng cầm biển đề hai chữ “nghinh hôn”. Con cầm lọng vẻ nghiêm trang, con cầm biển thì tinh nghịch luôn quay đầu trở lại nhìn kiệu cô dâu. Bốn con chuột khác thì khiêng kiệu, hai con đi trước nhìn thẳng về phía trước, hai con đi sau thì quay nhìn lại phía sau không biết cố ý cho ta thấy đám rước còn dài hay là trông chừng xem ông mèo có đuổi theo sau không.

Cô dâu chuột ngồi trong kiệu cũng vấn khăn, mặc áo gấm xanh nhìn chồng đang cưỡi ngựa đi phía trước vẻ tự hào mãn nguyện. Trong bức tranh hình ảnh đập vào mắt mọi người là con mèo. Con mèo được vẽ ở góc tầng trên phía tay mặt, rất to, oai vệ đang đưa tay ra nhận lễ vật.

Dưới đây là 3 ý nghĩa của bức tranh đám cưới chuột Đông Hồ. Không chỉ phản ánh nét đẹp trong văn hóa tranh còn cho ta thấy được một phương diện thực tế hơn của cuộc sống, thế nhưng dù với ý nghĩa nào thì tranh Đông Hồ –  đám cưới chuột cũng đều hướng con người đến những phương châm sống tốt đẹp hơn.

Phản ánh nét văn hóa dân tộc

Màu sắc chủ đạo chính của bức tranh đám cưới chuột là màu đỏ, xanh, vàng. Đây được xem là một tron những gam màu thể hiện được khung cảnh đám cưới rực rỡ, nhộn nhịp, nhưng lại không hề mất đi sự linh thiêng, sang trọng. Vào khoảnh khắc này, dù bản tính họ nhà chuột có tinh nhanh, lí lách đến đâu thì trên nét mặt cũng thể hiện sự rạng rỡ, tôn trọng. Mặt khác với nhân vật mèo, dù chuột có thể là kẻ thù “không đội trời chung” của nó, song mèo vẫn tỏ vẻ hài lòng, tán đồng ngày lễ lớn của đôi vợ chồng trẻ.

Qua tranh, ở phía tích cực người xem có thể nhận thấy một phần bản sắc văn hóa Việt Nam thời xưa. Ứng với các hình ảnh tượng hình, tượng thanh như ô, lọng, khèn, đoàn rước râu kéo dài… Tranh đám cưới chuột khiến người ta nhớ lại những ngày tháng giản dị, khi đám cưới không còn chỉ là việc riêng của một cá nhân, một gia đình, mà nó còn là công việc trọng đại của một xóm làng, một xã hội thu nhỏ.

Ý nghĩa cộng sinh phát triển

Ngoài phản ánh nét văn hóa dân tộc thì sự cộng sinh cùng nhau phát triển cũng là một trong những ý nghĩ lớn mà tranh đông hồ đám cưới chuột hướng tới. Theo giáo sư Ngô Đức Thịnh, thuộc Viện Nghiên Cứu văn hóa thì hình ảnh chuột mang lễ vật đến dâng tặng cho mèo còn có ý nghĩa: tôi muốn tồn tại thì anh cũng cần phải tồn tại và tôi hạnh phúc thì anh cũng phải được hưởng niềm vui ấy. Đây như một bản thỏa thuận ngầm về sự sinh sôi giữa hai mặt đối lập, mà ở đó đích đến cuối cùng của nó đều là sự cam kết cùng nhau tồn tại, cùng nhau phát triển.

Tư duy rộng hơn thì đó âu có lẽ cũng chính là bản tính dĩ hòa bị khí của người Việt, một dân tộc có những con người mềm dẻo, dễ thích ứng với xã hội, ưa chuộng lỗi sống hòa bình, hợp tác để cùng nhau đi lên.

Ý nghĩa châm biếm, mỉa mai

Ở trên là 2 mặt tích cực mà tranh đám cưới chuột đông hồ thể hiện, xong nếu chỉ dừng lại ở đây thì ý nghĩa bức tranh mới tiết lộ được một nữa. Ở chiều ngược lại, người xem sẽ thấy bức họa chính là lời châm biếm sâu sắc đến chế độ phong kiến tàn ác, lạc hậu. Cụ thể, nhận vật mèo được xây dựng với hình tượng béo tốt, mặt nghiêm nghị tỏ vẻ như khó chịu, xong tay vẫn chìa ra để nhận hối lộ, còn nhân vật chuột bé nhỏ, vừa phải khèn trống đi cống nạp, vừa phải khép nép dò xét tình hình để ứng biến linh hoạt. Toàn cảnh bức tranh cho ta thấy rằng kẻ yếu hèn thì luôn là những kẻ phải chịu bất công và thiệt thòi.

Ngày nay, dù chế độ phong kiến đã kết thúc song tình trạng đút lót vẫn còn tồn tại ở rất nhiều nơi. Vì vậy ở các công ty, doanh nghiệp bức tranh đông hồ đám cưới chuột vẫn là một trong những bức họa treo tường được ưu tiên lựa chọn để nhắc nhở, răn đe những người có chức có quyền sống sao cho phải lẽ.

Hình ảnh chuột không chỉ xuất hiện trong tranh Đông Hồ mà ngày nay, chuột còn trở thành những biểu tượng của sự sung túc, tài lộc, may mắn cho người sở hữu. Một bức tranh chuột Vạn sự như ý hay một tượng chuột tài lộc, chuột kéo bị tiền mạ vàng,… cũng được xem là những quà tặng phong thủy mang nhiều giá trị, ý nghĩa. Để sở hữu một bức tranh đám cưới chuột bạn có thể về quê hương Kinh bắc nổi tiếng với những câu hát quan họ say mê bao người còn nếu bạn muốn sở hữu một bức tranh chuột hay tượng chuột mạ vàng 24K để làm quà cưới hay trưng bày, bài trí phòng ngủ thì hãy liên hệ với chúng tôi qua Hotline: hoặc tham khảo tại đây để biết thêm chi tiết.

Ngoài ra, khách hàng sau khi thỉnh tranh chuột, tượng chuột cần lưu ý tới cách bài trí sao cho hợp phong thủy, hút tài lộc, may mắn.

Hình ảnh tranh đám cưới chuột trong các sản phẩm

Tranh Đông Hồ đám cưới chuột được nhiều làng nghề, nghệ nhân chọn làm hình ảnh chế tác trên các vật liệu khác nhau như gỗ, đồng, gốm, tranh đá quý, tranh sơn mài, …

Những điều cần biết khi bày trí tranh chuột, tượng chuột phong thủy

Chuột trong phong thuỷ mang ngũ hành thủy. Vũ trụ hình thành đầu tiên sinh ra nước. Nước có sự sống sinh ra vạn vật. Vì thế người ta trưng bày tượng chuột phong thủy với mong muốn một sự bắt đầu và sự phát triển trường tồn.

Theo các chuyên gia phong thuỷ, hướng Đông Bắc hoặc là hướng Tây Bắc là 2 hướng tốt nhất để bày tượng chuột phong thủy. Bởi đây là 2 hướng có khả năng giúp gia chủ nhận được phúc lộc vẹn toàn và mọi sự đều như ý muốn. Đặc biệt phòng khách là nơi thích hợp nhất để đặt tượng chuột nhằm mang lại may mắn. Nếu các linh vật khác như Cóc 3 chân ngậm tiền, tượng Phật đều kiêng kị đặt tại phòng ngủ thì tượng chuột ngược lại rất thích hợp đặt ở đây. Bởi chuột là biểu tượng của sự sinh sản nên sẽ giúp các cặp vợ chồng, đặc biệt là vợ chồng mới cưới mau có tin vui, con cháu đầy nhà, gia đình hạnh phúc.

Không nên bày tượng theo hướng Đông hoặc Bắc vì đây là những hướng không được hưởng công dụng của phong thuỷ, hút hung khí không có lợi cho gia chủ. Những chỗ như bàn thờ, bếp, gần nhà vệ sinh… không nên đặt tượng Chuột.